Aktualności z Czerwonego Dworu

Październikowy wieczór w Czerwonym Dworze przyciągnął miłośników Tatr, przewodników oraz wielbicieli Apoloniusza Rajwy. Legendarny przewodnik tatrzański od 1967 roku,  taternik jaskiniowy od 1962 roku i speleolog,ratownik górski, z wykształcenia geograf, który ukochał Zakopane i mieszka w naszym mieście od 1947 roku opowiedział 150 letnią historię przewodnictwa tatrzańskiego ilustrując barwną opowieść historycznymi zdjęciami i skrzącymi się humorem anegdotami. Pierwsze wejścia na tatrzańskie szczyty datowane są na XVII wiek głównie od strony węgierskiej (dziś słowackiej). Za pierwszego zdobywcę Tatr-Polaka uważany jest Stanisław Staszic, zaś za pierwszą polską turystkę uważa się Marię Steczkowską, która napisała przewodnik wydany w 1858 roku. Za odkrywcę Tatr uważany jest jednak dr Tytus Chałubiński, który Tatry po raz pierwszy zobaczył w 1848 roku i od 1873 roku bywał już w Zakopanem i Tatrach co roku. Te i wiele innych ciekawostek niczym powieść sensacyjną przedstawił wyjątkowy gość, autor wielu artykułów, przewodników oraz książki zatytułowanej Mój Everest. W spotkaniu uczestniczyła m.in. Joanna Staszak, naczelnik wydziału kultury i komunikacji społecznej UM Zakopane.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek    

W Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór odbyła się uroczysta gala ogłoszenia wyników i wręczenia nagród w odbywającym się co dwa lata konkursie malarstwa na szkle i rzeźby w drewnie, obecnie noszącego imię Eweliny Pęksowej (1923 - 2015), najbardziej znanej zakopiańskiej malarki na szkle, znakomitej ambasadorki malarstwa na szkle w Polsce, ale także zagranicą. To czwarta już edycja konkursu zatytułowanego w bieżącej edycji Macierzyństwo. Poprzednie konkursy zatytułowane były: Madonny Podhalańskie, Oblicza Frasobliwego, Rodzina. Wszystkie miały na celu nie tylko pobudzenie inwencji twórczej, popularyzację tradycyjnych technik jakimi są malarstwo na szkle i rzeźba w drewnie, ale zwrócenie uwagi na tradycyjne wartości chrześcijańskie. Należy sądzić, że w dużej mierze ten cel został osiągnięty. Ideą tegorocznego konkursu było zarówno pobudzenie inwencji twórczej jak i rozszerzenie współpracy z twórcami nieprofesjonalnymi a także, w zakresie tematyki popularyzacja tradycyjnego modelu rodziny, tradycji chrześcijańskich przedstawień Matki Boskiej z Dzieciątkiem, kobiety – matki obecnej w tradycji ludowej ze wszystkimi aspektami macierzyństwa. W konkursie wzięło udział 79 osób. W kategorii rzeźba w drewnie 16 osób przedstawiło 25 rzeźb, zaś 63 osoby przygotowały 95 obrazów na szkle. Zgodnie z regulaminem każdy w autorów mógł zaprezentować dwie prace. Oceniano je indywidualnie, chociaż w wielu przypadkach koniecznością była wspólna ocena; prace uzupełniały się, tworzyły spójną opowieść. Tegoroczny konkurs przyniósł wiele nagród i wyróżnień co świadczy o wysokim poziomie przedstawionych prac a zarazem o niezwykłe różnorodności propozycji artystycznych. Jury w składzie: 1. Przewodnicząca: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem) 2. Alicja Mironiuk - Nikolska (Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie) 3. Barbara Rosiek (Muzeum Miejskie w Żywcu) 4. Monika Golonka-Czajkowska (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) 5. Marek Król-Józaga (Dyrektor Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem) 6. Sekretarz: dr Małgorzata Wonuczka - Wnuk (Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór w Zakopanem) Przyznało następujące nagrody i wyróżnienia:   W kategorii rzeźby i płaskorzeźby:   I nagroda Janusz Drapała – „Bardzo cię kocham Mamusiu”   II nagroda ex aequo Bogumiła Leśniak „Macierzyństwo – drzewo matek” Marcela Janecka „Rozdział od pierwszego tchnienia po wspólną drogę w przyszłość, pisane ciszą , światłem i miłością”   III nagroda Grzegorz Szopiński „Niewiasta w ciąży”   Ponadto Jury przyznało sześć wyróżnień:   Czesław Kubik „Ucieczka do Egiptu” Paweł Kasprzyk „Wakacje z mamą” Bartłomiej Dziedzic „ Matka Boska Jasnogórska” Kazimierz Kozak „Troskliwa matka” Bronisław Mieszczak „ Macierzyństwo” Zdzisław Kozłowski „Maria Zielna”   W kategorii malarstwa na szkle:   I nagroda Bożena Świerk „Świętość macierzyństwa”   II nagroda Marta Walczak Stasiowska „Macierzyńska codzienność”   III nagroda ex aequo Zofia Fortecka „Matusia górali tatrzańskich” Lucyna Tkaczyk „Drzewo życia”   Ponadto Jury przyznało siedem wyróżnień I stopnia Anna Liscar „Madonna adorująca Śpiące Dzieciątko Jezus” i „Pieta na motywach drzeworytu” Agata Domińska „Święta Anna Samotrzecia” Krzysztof Granat, „Matka Boska Leśna” Maria Gąsienica Gładczan „Macierzyństwo Bogarodzica” Anna Drabik „Matka Boża – Opiekunka” Aniela Stanek „Najlepsza z matek” Paulina Filak „Matka Boska z Dzieciątkiem”   Ponadto Jury przyznało osiem wyróżnień II stopnia Zbigniew Micherdziński „Matka Boska z Dzieciątkiem malują motyle” Krzysztof Karasek „Macierzyństwo II” Katarzyna Janik „Matka Boska Karmiąca” Joanna Józaga Lewińska „Spokojny sen” Barbara Józefowicz „ Synku, gwiazd sięgaj” Anna Buńda Dorula „Święta Anna Samotrzeć” „Macierzyństwo” Lilianna Pleńkowska „Macierzyństwo I” Michał Ptak „Gęsiarka, akt drugi”   Komisja konkursowa wysoko oceniła poziom artystyczny przygotowanych na konkurs prac i stwierdza, że artyści licznie odpowiedzieli na ogłoszony konkurs. Pojawili się również malarze i rzeźbiarze z kolejnych, nieobecnych dotąd na konkursie, regionów Polski. Opowieści o macierzyństwie znajdziemy w literaturze, sztuce i tradycji. Z tematem macierzyństwa spotykamy się w religiach i życiu codziennym; w sacrum i profanum. Są historie oficjalne i intymne, osobiste, często głęboko skrywane. Radosne i tragiczne. Wszechobecne. Jury stwierdziło, że tradycyjnej ikonografii towarzyszy indywidualne podejście do zaproponowanego tematu. Jury stwierdziło, że tradycyjnej ikonografii towarzyszy indywidualne podejście do zaproponowanego tematu. Zapewne każdy widz dostrzeże w prezentowanych na wystawie pokonkursowej pracach coś innego, nowego, własnego. Zawsze temu oglądowi powinna towarzyszyć duma, że wokół żyje tak liczne grono osób wrażliwych na sztukę, zakochanych w tradycji regionu i twórczo ją interpretujących. To wielka wartość. Podziękowania za wsparcie należą się Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego za dofinansowanie projektu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury „Etnopolska 2025”. Nagrody, wyróżnienia i dyplomy wręczali Iwona Grzebyk-Dulak – zastępca burmistrza miasta Zakopane, Anna Kozak – przewodnicząca Jury, Izabela Szlachetka-Lelek – przewodnicząca komisji rodziny i spraw społecznych, prof. Jerzy Jędrysiak – przewodniczący komisji kultury oraz Karol Konarski – radny Rady Miasta Zakopane. Galę uświetniła muzyka w składzie: Andrzej Karpiel- Replon, Szymon Tylka i Tadeusz Gocał.   Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek 

Wrześniowy Wieczór w Czerwonym Dworze odbył się pośród dzieł Zofii Stryjeńskiej prezentowanej na wystawie Zofia Stryjeńska. Tatry, górale i gusła Słowian a poprowadzony został przez dr hab. Anna Król, prof. ASP, na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP, która prowadzi pracownię Edukacji i Upowszechniania Sztuki. Profesor Król jest starszym kustoszem dyplomowanym i kuratorem w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. Zajmuje się sztuką polską i obcą XIX i XX wieku oraz najnowszą, dawną sztuką japońską, stykiem kultur, procesami transkulturowymi oraz zjawiskami w sztuce związanymi z animal studies, dark ecology, a przede wszystkim aranżacją plastyczną wystaw. Jest też autorem tekstu do katalogu towarzyszącemu zakopiańskiej wystawie dzieł z kolekcji prywatnej. Początkowa koncepcja wieczoru „chodzonego”,by z bliska przyjrzeć się wszystkim omawianym dziełom musiała ulec zmianie bo wielka liczba zgromadzonych chcących wysłuchać wykładu pani Profesor to uniemożliwiła. Wykład, który sytuował postać wybitnej malarki okresu międzywojennego na tle historycznym i kulturowym 20-lecia międzywojennego przybliżył postać kobiety, która wychodziła poza ramy swego czasu. Szeroko zostały omówione jej fascynacje Słowiańszczyzną i jej bóstwami oraz życiem i folklorem górali podhalańskich. Wykład został nagrodzony wielkimi brawami.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek  

We wtorek, 12 sierpnia 2025r. uroczyście otworzyliśmy wystawę „Zofia Stryjeńska. Tatry, górale i gusła Słowian”. Zabytkowe wnętrza Czerwonego Dworu wypełniła twórczość Zofii Stryjeńskiej – jednej z najważniejszych postaci polskiej sztuki XX wieku. Dzieła pełne góralskich motywów, dynamicznych scen i odwołań do dawnych wierzeń Słowian przyciągnęły wielu gości, którzy, dzieląc się wrażeniami, podkreślali, że twórczość Stryjeńskiej – mimo upływu lat – wciąż porusza i inspiruje. Kurator wystawy, Małgorzata Wonuczka-Wnuk, opowiedziała o niezwykłej drodze twórczej Stryjeńskiej – o jej niezależności, odwadze i pasji, które sprawiły, że do dziś pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiej sztuki. Jej słowa, przeplatane ciekawostkami i anegdotami, przyciągały uwagę i wywoływały uśmiechy na twarzach słuchaczy. Dzieła prezentowane na wystawie w Czerwonym Dworze pochodzą z prywatnej kolekcji. Gratulacje organizatorom wystawy i podziękowania właścicielom kolekcji, którzy udostępnili szerokiej publiczności dzieła Zofii Stryjeńskiej złożyła Joanna Staszak - naczelnik Wydziału Kultury i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta Zakopane oraz Maciej Szostak - dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury. Muzyka Adama Karpiela uświetniła wydarzenie podhalańską nutą.    Wystawę „Zofia Stryjeńska. Tatry, górale i gusła Słowian” można oglądać od 14 sierpnia do 27 września 2025 r., codziennie (oprócz środy i niedzieli), w godzinach 10:00–17:00 w Willi Czerwony Dwór przy ul. Kasprusie 27 w Zakopanem. Wstęp na wystawę jest bezpłatny.  Zapraszamy także na najbliższy „Wieczór w Czerwonym Dworze”, podczas którego autorka tekstu do katalogu wystawy – dr. Hab. Anna Król, prof. ASP wygłosi prelekcję o księżniczce sztuki polskiej – Zofii Stryjeńskiej. Spotkanie odbędzie się w poniedziałek, 1. września o godz. 18:00.    Autor: Krzysztof Dembowski Zdjęcia: Maciej Jonek  

Sierpniowy Wieczór w Czerwonym Dworze rozbrzmiewał piękną muzyką spiską, orawską, podhalańską i pulsował wspomnieniami. W 100.rocznicę urodzin Andrzeja Haniaczyka, wspaniałego pedagoga, wychowawcę, wybitnego muzyka ludowego, twórcę instrumentów pasterskich, „orawskiego Kolberga” wspominał syn - Janusz Haniaczyk. Wieczór rozpoczęła grą na trombitach rodzina Haniaczyków – tak, jak rozpoczynał się przez blisko pół wieku Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Janusz Haniaczyk wspominał dzieciństwo i naukę gry na instrumentach u boku ojca, wspólne próby, udział w festiwalach w kraju i za granicą. Dokumentalne filmy z lat sześćdziesiątychukazujące pracę Andrzeja Haniaczyka z dziećmi i młodzieżą,spisywanie nut orawskich od dawnych muzykantów wzbogaciły pełen wzruszeń wieczór. Wzięła w nim udział m.in. rodzina Haniaczyków, wójt Jabłonki Stanisław Kasprzakoraz były wójt Antoni Karlak, naczelnik Wydziału Kultury i Komunikacji Społecznej w Urzędzie Miasta Zakopane Joanna Staszak, sekretarz starostwa powiatowego Helena Buńda, dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury Maciej Szostak, dyrektor artystyczny MFFZG Anna Chowaniec-Stasińska oraz konferansjerzy MFFZG Stanisława Szostak, Andrzej Jakubiec „Kubosek”, Maria Kukuc-Frączysta a także dyrektor Domu Ludowego w Bukowinie Tatrzańskiej Bartłomiej Koszarek. Nostalgiczne i radosne zarazem spotkanie przypomniało również obecnym o znaczeniu pracy na rzecz kultury naszych regionów – również współcześnie.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek  

„Wieczór w Czerwonym Dworze” w pierwszy poniedziałek lipca tłumnie wypełnił wnętrza Czerwonego Dworu gośćmi, którzy mieli okazję zanurzyć się w historię wyjątkowego miejsca duchowego – Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach.   Prowadząca spotkanie – Maria Mateja Torbiarz, wieloletnia naczelnik Wydziału Kultury miasta Zakopane– z pasją przybliżyła kulisy powstania tego niezwykłego miejsca. W opowieści nie zabrakło osobistych wspomnień, lokalnych anegdot oraz mniej znanych faktów związanych z budową sanktuarium, które powstało jako wotum wdzięczności za ocalenie życia Jana Pawła II po zamachu w 1981 roku.   Spotkanie poruszyło nie tylko aspekt historyczny, ale też duchowy i emocjonalny – pokazując, jak silnie wiara i tradycja góralska splatają się z historią Polski i świata.   Dziękujemy wszystkim, którzy tego wieczoru byli z nami – za obecność, skupienie i wspólne przeżycie tej pięknej opowieści. Wśród przybyłych gości znaleźli się m. in. Joanna Staszak - naczelnik Wydziału Kultury m. Zakopane, Anna Waloch - długoletnia dyrektor Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem, Stanisław Karp - Radny Miasta Zakopane, oddział Związku Podhalan Przy Sanktuarium Maryjnym na Krzeptówkach oraz Piotr Bąk i Krzysztof Owczarek - ówcześni włodarze Zakopanego.   Autor: Krzysztof Dembowski Zdjęcia: Maciej Jonek  

Obserwując współczesne ubrane odświętnie góralki, czy to podczas uroczystości rodzinnych i kościelnych, czy też podczas wydarzeń regionalnych trudno jest sobie wyobrazić, że mogłoby w ich garderobach zabraknąć koszul i fartuchów (halek) ozdobionych białym dziurkowanym haftem. Patrząc na drewniane domy góralskie widzimy piękne białe zazdrostki, a w kościołach na całym Podhalu tradycyjnie haftowane obrusy. W Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór odbył się wernisaż wystawy zatytułowanej „Szyte pokoleniami. Haft biały jako dziedzictwo. Genowefa Zarycka i Zofia Zarycka”. Prezentowane są tradycyjnie haftowane koszule, fartuchy, obrusy, firany i zazdrostki autorstwa Genowefy Zaryckiej (1935-2021) i Zofii Zaryckiej z Dzianisza. Zamiłowanie do pracy, gust estetyczny, rzetelność i lata działalności pani Genowefy przyniosły jej renomę i uznanie. Pani Genowefa nauczyła się haftu o swojej matki, szyła i wyszywała od 15. roku życia do samej prawie śmierci w 2021 roku, będąc w ostatnich latach jedną z najstarszych, o ile nie najstarszą czynną hafciarką na Podhalu. W tym czasie ubrała kilka pokoleń góralskich elegantek, stworzyła galanterię do niezliczonej ilości domów, ozdobiła swoją pracą wiele kościołów, wyhaftowała obrus dla papieża Jana Pawła II. Swą wiedzę przekazała synowej. W swojej pracy Zofia Zarycka pełnymi garściami czerpie z dorobku swojej teściowej, w pewnej mierze również jej matki, jako że po Genowefie odziedziczyła obszerne archiwum wzorów i motywów, które z resztą sama już też haftowała. Niektóre elementy wykorzystuje dosłownie, inne modyfikuje, są też i takie, które rysuje od początku sama komponując je w coraz to nowe wzory. Swój zbiór kocha i pielęgnuje, przegląda go często w poszukiwaniu inspiracji, żeby się nim nasycić i przesiąknąć i móc projektować dalej. Wiele wzorów czeka w pudle „na swój czas”. Z jednej strony są takie, które szyła Genowefa, ale moda się zmieniła i u Zofii nikt ich jeszcze nie zamówił, a z drugiej wzory, które Zofia projektuje „na zapas”, utrwala pojawiające się znienacka pomysły i odkłada je do późniejszego wykorzystania.Wzory w archiwum rysowane są na papierze pakowym, na serwetkach, kawałkach ceraty, folii i przypadkowych arkuszach papieru. Chociaż Zofia Zarycka nie jest zwolenniczką dosłownego kopiowania, to zdaje sobie sprawę, że duża część motywów z jej wzornika należy do kanonu podhalańskiego haftu regionalnego i jest własnością całego regionu. Dlatego z satysfakcją patrzy na wzory z własnego archiwum kreatywnie wykorzystane przez inne hafciarki. Ma wówczas poczucie, że jej dorobek tym bardziej utrwala się w podhalańskiej kulturze. Zofia wyszywa ten sam asortyment co Genowefa: koszule, fartuchy, komże, obrusy, serwety, serwetki, zasłony, firanki etc. Z czasem zmieniły się jednak proporcje ilościowe zamówień. Wyszła współcześnie nieco z mody haftowana pościel, dawniej zamawiana bardzo często, dziś powstają pojedyncze sztuki. Pokoleniowy przekaz umiejętności haftowania metodą tradycyjną niezmiennie zachwyca. Trudnej techniki tego haftu będzie można się nauczyć podczas warsztatów w Czerwonym Dworze, które poprowadzi Zofia Zarycka. W wernisażu udział wzięli m.in. Czesława Klejka - sołtys Dzianisza, Jan Bukowski – prezes Związku Podhalan oddział w Dzianiszu, Małgorzata Karpiel-Bzdyk - dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury Regionalnej w Kościelisku, Stanisław Gąsienica-Wawrytko - prezes tatrzańskiego oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Wernisaż uświetniła muzyka w składzie: Adam Karpiel, Tadeusz Gocał, Szymon Tylka.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek