Aktualności z Czerwonego Dworu

Ostatni w 2025 roku „Wieczór w Czerwonym Dworze” poświęcony był jednemu z największych kompozytorów polskich, zmarłemu przed piętnastoma laty Henrykowi Mikołajowi Góreckiemu. Wybitny kompozytor pochodzący ze Śląska ukochał Podhale. Początkowo jeździł do Witowa i Chochołowa, by w końcu osiąść w Zębie. Ślązacy i górale byli jego miłością. Duch patriotyzmu, w którym został wychowany, dominował w jego pracy i życiu. Komponował muzykę poważną i religijną. W latach 60. XX w. Górecki wspólnie z grupą kompozytorów polskich (m.in. Krzysztof Penderecki, Kazimierz Serocki) wypracowali specyficzny typ nowoczesnej muzyki zwanej często sonoryzmem. Najbardziej znane dzieło Góreckiego, czyli III Symfonia zwana też Symfonią pieśni żałosnych. Zbudowana jest z trzech lamentacyjnych pieśni, z których największą uwagę zwróciła druga, w której kompozytor wykorzystał tekst zachowany na ścianie gestapowskiej katowni w Zakopanem. Wykonana została po raz pierwszy 4 kwietnia 1977 w ramach XIV Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Współczesnej w Royan, a polskie prawykonanie miało miejsce w tym samym roku na Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień. W 1992 akcja promocyjna sprawiła, że kompozycja ta trafiła na światowe listy przebojów, nie tylko muzyki poważnej, po nagraniu jej przez amerykańską śpiewaczkę Dawn Upshaw. Nagrań III Symfonii dokonały m.in. polskie śpiewaczki: Stefania Woytowicz oraz Zofia Kilanowicz. Górecki nieomal z dnia na dzień stał się międzynarodową sławą. W Stanach Zjednoczonych sprzedano 150000 płyt z nagraniem III Symfonii. Zapraszano go do wygłaszania odczytów w Londynie, Brukseli i Nowym Jorku. W 1994 roku Henryk Mikołaj Górecki na wniosek Michała Gąsienicy Szostaka otrzymał godnośćHonorowego Obywatela Gminy Tatrzańskiej w Zakopanem. 13. grudnia 2003 roku w Zakopanem, w kościele pw. św Krzyża miał miejsce wyjątkowy koncert. Muzyką Narodowej Orkiestry Polskiego Radia w Katowicach dyrygował sam maestro Henryk Mikołaj Górecki a pieśni żałobne śpiewała Zofia Kilanowicz. Ożyciu i twórczości, wątkach prywatnych, anegdotach opowiadała Joanna Wnuk-Nazarowa. Zaprezentowała także obszerne fragmenty nagrania zakopiańskiego koncertu. Podczas jej wykładu mogliśmy także zobaczyć wyjątkowe zdjęcia wykonane w Zakopanem przez Pawła Murzyna. Dyrygent, kompozytor, pedagog. Absolwentka Akademii Muzycznej w Krakowie w zakresie kompozycji i dyrygentury. Dyplom obroniła u Krzysztofa Pendereckiego. W latach 70-tych XX wieku pracowała w Teatrze Ludowym i Teatrze Starym w Krakowie. Jest autorką muzyki do spektakli teatralnych i telewizyjnych. Wykładowca w Akademii Muzycznej w Krakowie. W latach 1991-1997 dyrektor Filharmonii Krakowskiej, którą objęła po pożarze. W latach 1997-1999 pełniła funkcję ministra kultury i sztuki. W latach 2000-2018 pełniła funkcję dyrektora naczelnego i programowego Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Jako dyrektor była pomysłodawczynią wielu projektów orkiestry, m.in. „Maratonu twórczości Góreckiego”, „Pociągu do muzyki Kilara”, „Muzycznych Podróży Morskich”, „Dnia Kilara”, „Nocy Kilara”, „Festiwalu Górecki–Penderecki” oraz biennale Festiwal Prawykonań – Polska Muzyka Najnowsza. Przyczyniła się do wybudowania nowej siedziby orkiestry; uroczyste otwarcie nowego gmachu miało miejsce w 2014 i zostało uznane za „Wydarzenie Roku” przez kapitułę nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej w 2015. W 2023 prezydent RP Andrzej Duda, w uznaniu znamienitych zasług dla polskiej kultury, za wybitne osiągnięcia w pracy artystycznej i pedagogicznej, za działalność na rzecz upowszechniania dorobku rodzimej kultury muzycznej oraz konsekwentne wspieranie aktywnego w niej uczestnictwa, nadał Joannie Wnuk-Nazarowej Order Orła Białego. Została odznaczona również Krzyżem Kawalerskim (2011) i Krzyżem Oficerskim (2018)^. Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (2005), Srebrnym i Złotym^[7] Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, litewskim Medalem Dariusa i Girėnasa i węgierskim Złotym Krzyżem Zasługi. Wyróżniona tytułem honorowego obywatela Katowic (2021). W 2025 została uhonorowana tytułem „Ambasadora Śląska”. W 2018 otrzymała nagrodę ZAiKS-u za propagowanie polskiej muzyki współczesnej.   Tekst: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek   

Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór od sześciu lat współpracuje z Polskim Domem Kultury w Budapeszcie na Węgrzech. Efektem tej współpracy jest otwarta 30 listopada wystawa Zofii Szwajnos zatytułowana „Dźwięki górskiej ciszy”. Jest ona pokłosiem wystawy prezentowanej niedawno w Czerwonym Dworze zatytułowanej „Cały mój świat”. W Budapeszcie prezentowane jest malarstwo olejne, malarstwo na tkaninie, ceramika, rzeźba w brązie, biżuteria oraz fotografia czarno-biała. Wystawę otworzyła dyrektor Domu Kultury Polskiej w Budapeszcie pani Monika Molnarné Sagun. To dzięki niej sztuka Podhala była prezentowana nie tylko w Domu Polskim ale także kilkakrotnie w Instytucie Polskim w Budapeszcie. Wernisażowi towarzyszył koncert muzyki polskiej i węgierskiej w wykonaniu grupy Quintart. Szczególnie pięknie wpisała się w wystawę muzyka Wojciecha Kilara. W drugiej części kurator wystawy dr Małgorzata Wnuk w imieniu swoim i dyrektora ZCK Macieja Szostaka podziękowała pani Monice Molnarné Sagun za dotychczasową współpracę, za otwarte serce i życzliwość, życząc sił i zapału oraz kolejnych sukcesów w pracy polegającej na nieustającym utrzymywaniu więzi pomiędzy Polską a polonią oraz budowaniu polsko-węgierskich mostów. Wystawa czynna będzie do końca stycznia 2026 roku.

Końcem listopada sala warsztatowa w Czerwonym Dworze zamieniła się w pracownię pełną kolorów i tradycji, a to za sprawą warsztatów z wyszywania na suknie, prowadzonych przez Annę Nędzę-Kubiniec.   Zajęcia przebiegły w niezwykle inspirującej, pełnej ciepła i kreatywności atmosferze.   Serdecznie dziękujemy Pani Ani za podzielenie się praktyczną wiedzą i techniką haftu oraz ogromną pasją do podhalańskich tradycji, a wszystkim uczestnikom – za obecność, zaangażowanie oraz ciepłą atmosferę podczas warsztatów. Bądźcie z nami na bieżąco - już wkrótce kolejne spotkania z rękodziełem góralskim w Czerwonym Dworze!    

20 listopada minie 100 lat od śmierci Stefana Żeromskiego, prozaika, publicysty, dramaturga, pierwszego prezesa PEN-Clubu. Czterokrotnie nominowanego do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, Kawalera Orderu Orła Białego, związanego przez wiele lat z Zakopanem. W latach 1918-1919 ten wybitny prozaik był mieszkańcem willi Czerwony Dwór. Podczas listopadowego Wieczoru w Czerwonym Dworze Lesław Dall przypomniał działalność literacką i społeczną, duchowego autorytetu polskiej inteligencji, który wierzył w znaczenie literatury polskiej, w szczególne posłannictwo i w jego odpowiedzialność za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny. Bogatej twórczości literackiej pisarza, kształtującego sumienie wielu pokoleń Polaków towarzyszyła równie intensywna działalność niepodległościowa i patriotyczna – jak czytamy w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 lipca 2024, uchwalającej rok 2025 rokiem Stefana Żeromskiego. Lesław Dall, nawiązując do rocznicy śmierci pisarza, zwrócił uwagę na okoliczności zgonu i pochówku pisarza, oraz związane z tymi faktami kontrowersje i zawirowania. Publiczność zgromadzona na spotkaniu zapoznała się również niektórymi aspektami życia twórcy, zwłaszcza dotyczącymi patriotycznej i samorządowej jego działalności u zarania świeżo odzyskiwanej niepodległości. Przybliżone zostały również różne miejsca, z którym związany był Stefan Żeromski oraz te które współcześnie kultywują pamięć jego osoby i twórczości. Poruszony został również temat funkcjonowania Stefana Żeromskiego w przestrzeni publicznej naszego miasta oraz to, w jaki sposób Zakopane upamiętnia głowę pierwszego niepodległego kawałka Rzeczpospolitej, który zrządzeniem historii jest tym samym, w którym współcześnie żyjemy. Klimatyczna opowieść ilustrowana była bogato zdjęciami i dokumentami pozwalając nam przypomnieć sobie zakopane sprzed dekad. Nadmienić należy, że prelegent – Lesław Dall – to wybitny zakopiański historyk i regionalista, wieloletni nauczyciel historii w zakopiańskich szkołach, kierownik Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma w Zakopanem, działacz Związku Harcerstwa Polskiego, a od 1995 roku prezes Stowarzyszenia Muzeum Harcerskie im. Olgi i Andrzeja Małkowskich w Zakopanem. Autor licznych książek i opracowań, m.in. Józef Piłsudski w Zakopanem w latach 1901-1922, Harcerstwo zakopiańskie w latach 1913-1945 oraz ostatniej książki Spiszacy odznaczeni Krzyżami i Medalami Niepodległości. Słownik biograficzny. Laureat Nagrody Burmistrza Zakopane w roku 2021. W spotkaniu uczestniczyli m.in. Joanna Staszak – naczelnik wydziału kultury i komunikacji społecznej UM Zakopane oraz ks. infułat Stanisław Olszówka – Honorowy Obywatel Zakopanego.   Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek    

Październikowy wieczór w Czerwonym Dworze przyciągnął miłośników Tatr, przewodników oraz wielbicieli Apoloniusza Rajwy. Legendarny przewodnik tatrzański od 1967 roku,  taternik jaskiniowy od 1962 roku i speleolog,ratownik górski, z wykształcenia geograf, który ukochał Zakopane i mieszka w naszym mieście od 1947 roku opowiedział 150 letnią historię przewodnictwa tatrzańskiego ilustrując barwną opowieść historycznymi zdjęciami i skrzącymi się humorem anegdotami. Pierwsze wejścia na tatrzańskie szczyty datowane są na XVII wiek głównie od strony węgierskiej (dziś słowackiej). Za pierwszego zdobywcę Tatr-Polaka uważany jest Stanisław Staszic, zaś za pierwszą polską turystkę uważa się Marię Steczkowską, która napisała przewodnik wydany w 1858 roku. Za odkrywcę Tatr uważany jest jednak dr Tytus Chałubiński, który Tatry po raz pierwszy zobaczył w 1848 roku i od 1873 roku bywał już w Zakopanem i Tatrach co roku. Te i wiele innych ciekawostek niczym powieść sensacyjną przedstawił wyjątkowy gość, autor wielu artykułów, przewodników oraz książki zatytułowanej Mój Everest. W spotkaniu uczestniczyła m.in. Joanna Staszak, naczelnik wydziału kultury i komunikacji społecznej UM Zakopane.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek    

W Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór odbyła się uroczysta gala ogłoszenia wyników i wręczenia nagród w odbywającym się co dwa lata konkursie malarstwa na szkle i rzeźby w drewnie, obecnie noszącego imię Eweliny Pęksowej (1923 - 2015), najbardziej znanej zakopiańskiej malarki na szkle, znakomitej ambasadorki malarstwa na szkle w Polsce, ale także zagranicą. To czwarta już edycja konkursu zatytułowanego w bieżącej edycji Macierzyństwo. Poprzednie konkursy zatytułowane były: Madonny Podhalańskie, Oblicza Frasobliwego, Rodzina. Wszystkie miały na celu nie tylko pobudzenie inwencji twórczej, popularyzację tradycyjnych technik jakimi są malarstwo na szkle i rzeźba w drewnie, ale zwrócenie uwagi na tradycyjne wartości chrześcijańskie. Należy sądzić, że w dużej mierze ten cel został osiągnięty. Ideą tegorocznego konkursu było zarówno pobudzenie inwencji twórczej jak i rozszerzenie współpracy z twórcami nieprofesjonalnymi a także, w zakresie tematyki popularyzacja tradycyjnego modelu rodziny, tradycji chrześcijańskich przedstawień Matki Boskiej z Dzieciątkiem, kobiety – matki obecnej w tradycji ludowej ze wszystkimi aspektami macierzyństwa. W konkursie wzięło udział 79 osób. W kategorii rzeźba w drewnie 16 osób przedstawiło 25 rzeźb, zaś 63 osoby przygotowały 95 obrazów na szkle. Zgodnie z regulaminem każdy w autorów mógł zaprezentować dwie prace. Oceniano je indywidualnie, chociaż w wielu przypadkach koniecznością była wspólna ocena; prace uzupełniały się, tworzyły spójną opowieść. Tegoroczny konkurs przyniósł wiele nagród i wyróżnień co świadczy o wysokim poziomie przedstawionych prac a zarazem o niezwykłe różnorodności propozycji artystycznych. Jury w składzie: 1. Przewodnicząca: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem) 2. Alicja Mironiuk - Nikolska (Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie) 3. Barbara Rosiek (Muzeum Miejskie w Żywcu) 4. Monika Golonka-Czajkowska (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) 5. Marek Król-Józaga (Dyrektor Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem) 6. Sekretarz: dr Małgorzata Wonuczka - Wnuk (Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór w Zakopanem) Przyznało następujące nagrody i wyróżnienia:   W kategorii rzeźby i płaskorzeźby:   I nagroda Janusz Drapała – „Bardzo cię kocham Mamusiu”   II nagroda ex aequo Bogumiła Leśniak „Macierzyństwo – drzewo matek” Marcela Janecka „Rozdział od pierwszego tchnienia po wspólną drogę w przyszłość, pisane ciszą , światłem i miłością”   III nagroda Grzegorz Szopiński „Niewiasta w ciąży”   Ponadto Jury przyznało sześć wyróżnień:   Czesław Kubik „Ucieczka do Egiptu” Paweł Kasprzyk „Wakacje z mamą” Bartłomiej Dziedzic „ Matka Boska Jasnogórska” Kazimierz Kozak „Troskliwa matka” Bronisław Mieszczak „ Macierzyństwo” Zdzisław Kozłowski „Maria Zielna”   W kategorii malarstwa na szkle:   I nagroda Bożena Świerk „Świętość macierzyństwa”   II nagroda Marta Walczak Stasiowska „Macierzyńska codzienność”   III nagroda ex aequo Zofia Fortecka „Matusia górali tatrzańskich” Lucyna Tkaczyk „Drzewo życia”   Ponadto Jury przyznało siedem wyróżnień I stopnia Anna Liscar „Madonna adorująca Śpiące Dzieciątko Jezus” i „Pieta na motywach drzeworytu” Agata Domińska „Święta Anna Samotrzecia” Krzysztof Granat, „Matka Boska Leśna” Maria Gąsienica Gładczan „Macierzyństwo Bogarodzica” Anna Drabik „Matka Boża – Opiekunka” Aniela Stanek „Najlepsza z matek” Paulina Filak „Matka Boska z Dzieciątkiem”   Ponadto Jury przyznało osiem wyróżnień II stopnia Zbigniew Micherdziński „Matka Boska z Dzieciątkiem malują motyle” Krzysztof Karasek „Macierzyństwo II” Katarzyna Janik „Matka Boska Karmiąca” Joanna Józaga Lewińska „Spokojny sen” Barbara Józefowicz „ Synku, gwiazd sięgaj” Anna Buńda Dorula „Święta Anna Samotrzeć” „Macierzyństwo” Lilianna Pleńkowska „Macierzyństwo I” Michał Ptak „Gęsiarka, akt drugi”   Komisja konkursowa wysoko oceniła poziom artystyczny przygotowanych na konkurs prac i stwierdza, że artyści licznie odpowiedzieli na ogłoszony konkurs. Pojawili się również malarze i rzeźbiarze z kolejnych, nieobecnych dotąd na konkursie, regionów Polski. Opowieści o macierzyństwie znajdziemy w literaturze, sztuce i tradycji. Z tematem macierzyństwa spotykamy się w religiach i życiu codziennym; w sacrum i profanum. Są historie oficjalne i intymne, osobiste, często głęboko skrywane. Radosne i tragiczne. Wszechobecne. Jury stwierdziło, że tradycyjnej ikonografii towarzyszy indywidualne podejście do zaproponowanego tematu. Jury stwierdziło, że tradycyjnej ikonografii towarzyszy indywidualne podejście do zaproponowanego tematu. Zapewne każdy widz dostrzeże w prezentowanych na wystawie pokonkursowej pracach coś innego, nowego, własnego. Zawsze temu oglądowi powinna towarzyszyć duma, że wokół żyje tak liczne grono osób wrażliwych na sztukę, zakochanych w tradycji regionu i twórczo ją interpretujących. To wielka wartość. Podziękowania za wsparcie należą się Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego za dofinansowanie projektu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury „Etnopolska 2025”. Nagrody, wyróżnienia i dyplomy wręczali Iwona Grzebyk-Dulak – zastępca burmistrza miasta Zakopane, Anna Kozak – przewodnicząca Jury, Izabela Szlachetka-Lelek – przewodnicząca komisji rodziny i spraw społecznych, prof. Jerzy Jędrysiak – przewodniczący komisji kultury oraz Karol Konarski – radny Rady Miasta Zakopane. Galę uświetniła muzyka w składzie: Andrzej Karpiel- Replon, Szymon Tylka i Tadeusz Gocał.  Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek     Do pobrania: Protokół z posiedzenia Jury Konkursu MACIERZYŃSTWO

Wrześniowy Wieczór w Czerwonym Dworze odbył się pośród dzieł Zofii Stryjeńskiej prezentowanej na wystawie Zofia Stryjeńska. Tatry, górale i gusła Słowian a poprowadzony został przez dr hab. Anna Król, prof. ASP, na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP, która prowadzi pracownię Edukacji i Upowszechniania Sztuki. Profesor Król jest starszym kustoszem dyplomowanym i kuratorem w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. Zajmuje się sztuką polską i obcą XIX i XX wieku oraz najnowszą, dawną sztuką japońską, stykiem kultur, procesami transkulturowymi oraz zjawiskami w sztuce związanymi z animal studies, dark ecology, a przede wszystkim aranżacją plastyczną wystaw. Jest też autorem tekstu do katalogu towarzyszącemu zakopiańskiej wystawie dzieł z kolekcji prywatnej. Początkowa koncepcja wieczoru „chodzonego”,by z bliska przyjrzeć się wszystkim omawianym dziełom musiała ulec zmianie bo wielka liczba zgromadzonych chcących wysłuchać wykładu pani Profesor to uniemożliwiła. Wykład, który sytuował postać wybitnej malarki okresu międzywojennego na tle historycznym i kulturowym 20-lecia międzywojennego przybliżył postać kobiety, która wychodziła poza ramy swego czasu. Szeroko zostały omówione jej fascynacje Słowiańszczyzną i jej bóstwami oraz życiem i folklorem górali podhalańskich. Wykład został nagrodzony wielkimi brawami.    Autor: Małgorzata Wnuk Zdjęcia: Maciej Jonek