Aktualności z Czerwonego Dworu

Są w historii Polski i Zakopanego postaci niezwykłe. Jedną z nich jest bohaterka listopadowego Wieczoru w Czerwonym Dworze Jadwiga z Działyńskich Zamoyska , której setna rocznica śmierci minęła 4 listopada, a która została wybrana przez Sejm RP patronką roku 2023. Patriotka, poliglotka, twórczyni szkoły chrześcijańskiej, pierwszej w Polsce zawodowej szkoły gospodarstwa domowego dla dziewcząt i kobiet różnych stanów (Szkoła Domowej Pracy Kobiet od 1891 roku w Zakopanem), współtwórczyni Zakładów Kórnickich, matka czwórki dzieci, kandydatka na ołtarze od wielu lat jest obiektem badań Katarzyny Cedro, romanistki, tłumaczki, pedagoga, badaczki rodów arystokratycznych, miłośniczki literatury, historii i malarstwa polskiego lublinianki z urodzenia a kielczanki z wyboru. Katarzyna Cedro barwnie, dokładnie i z entuzjazmem przedstawiła życie i działania tej niezwykłej kobiety ze szczególnym uwzględnieniem jej działalności w Zakopanem. Działalność patriotyczna, wychowawcza i pedagogiczna, wydanie dzieła „O wychowaniu”, opracowanie sześciu tomów pamiętników męża – generała Zamoyskiego spotkały się z zainteresowaniem i poparciem władz kościelnych. 27 listopada 2012 roku Kuria Metropolitalna w Poznaniu oficjalnie wszczęła proces beatyfikacyjny Jadwigi Zamoyskiej. Wieczór w Czerwonym Dworze przyciągnął bardzo wielu gości. Postać Jenerałowej Zamoyskiej niewątpliwie stanowi świetlisty punkt na firmamencie dnia codziennego i zmusza do refleksji nad sensem i celem każdej pracy. zdj. Paweł Murzyn (PP) 

Burmistrz Miasta Zakopane Leszek Dorula, Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór po raz kolejny zaprosili na warsztaty sztuki i rękodzieła, które poprowadziła Maria Dudek - laureatka trzeciej nagrody na ogólnopolskim konkursie "Rodzina".  Malarstwo na szkle to zajęcia, które cieszą się niesłabnącą popularnością. Październikowa edycja towarzyszyła wystawie pokonkursowej "Rodzina"   Dziękujemy Marii Dudek za podzielenie się swoim warsztatem i sercem do malowania, a wszystkim uczestnikom za zaangażowanie i piękne efekty pracy.   (PP) 

W sierpniu br. minęło 5 lat od otwarcia Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór. 20 października symbolicznie podsumowaliśmy ten okres wytężonej pracy. Burmistrz Zakopanego Leszek Dorula podkreślił, że spotkanie odbywa się w ramach obchodów 90-lecia praw miejskich Zakopanego, a Czerwony Dwór stał się nową, dynamicznie działającą placówką na kulturalnej mapie naszego miasta. Zarówno burmistrz, jak i przewodnicząca komisji kultury Lucyna Galica-Jurecka oraz przewodniczący komisji rewizyjnej Karol Konarski podkreślali wyjątkowość miejsca, 120-letniej willi, która przeszła gruntowny remont konserwatorski i stała się przystanią dla twórców ludowych i nieprofesjonalnych. Burmistrz z radnymi podziękowali pracownikom Czerwonego Dworu: Małgorzacie Wnuk, Marii Kukuc-Frączystej, Paulinie Peciak, Joannie Wajs-Buczyńskiej, Annie Bundzie-Doruli oraz licznie przybyłym na spotkanie twórcom. Małgorzata Wnuk podziękowała wszystkim współpracownikom i przedstawiła pokrótce zrealizowane zadania podkreślając, że mimo okresu pandemii Czerwony Dwór odwiedziło już ponad 80 tysięcy osób. W ciągu pięciu lat pokazano blisko 40 wystaw, zorganizowano 45 wieczorów w Czerwonym Dworze, różnorodne warsztaty twórczości ludowej i rzemiosła artystycznego. Zorganizowano trzy konkursy ogólnopolskie dla osób malujących na szkle i rzeźbiących w drewnie. Decyzją burmistrza Leszka Doruli kolejne konkursy będą nosić imię Eweliny Pęksowej, której 100. rocznica urodzin przypadła na październik 2023 roku. Działalność Centrum Kultury Rodzimej wykroczyła poza Zakopane. Niektóre wystawy były prezentowane w Instytucie Polskim oraz w Domu Polskim w Budapeszcie, a stała kolekcja malarstwa na szkle we Francji, w zaprzyjaźnionym mieście Saint-Die-des-Vosges. W roku 2023 współorganizowano Wystawę Rzemiosła Artystycznego na Jasnej Górze w Częstochowie, prezentując dzieła 17 twórców Podhala. Podczas prezentacji osiągnięć (prezentacja przygotowana przez Paulinę Peciak) omówiono także działalność wydawniczą Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór. Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydano cztery albumy dokumentujące zakopiańskie malarstwo na szkle. Wszystkim wystawom towarzyszyły także katalogi. Łączna kwota dotacji w latach 2018-2023 pozyskana na cele merytoryczne wyniosła 178.000 zł. W czerwcu 2020 kapituła „Marki Tatrzańskiej” doceniła działalność „Czerwonego Dworu” przyznając „Markę Tatrzańską” za rok 2019. Po części oficjalnej organizatorzy zaprosili na jubileuszowy tort ufundowany przez Geotermię Podhalańską, a rozmowom kuluarowym nie było końca.  Małgorzata Wnuk zdjęcia Paweł Murzyn (PP) 

W Zakopiańskim Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór odbył się wernisaż oraz uroczyste ogłoszenie wyników w Ogólnopolskim Konkursie dla osób malujących na szkle i rzeźbiących w drewnie zatytułowanym „Rodzina”. Konkurs został objęty Honorowym Patronatem Ekscelencji Arcybiskupa Marka Jędraszewskiego, Metropolity Krakowskiego. Celem Konkursu było pobudzenie inwencji twórczej oraz popularyzacja i dokumentacja unikalnych zjawisk kultury, jakimi są malarstwo na szkle i rzeźba w drewnie. Celem równorzędnym była także popularyzacja wartości chrześcijańskich. Konkurs został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska 2023. Była to już trzecia edycja konkursu organizowanego przez Centrum Kultury Rodzimej Czerwony Dwór. Poprzednie zatytułowane były „Madonny” (2019) oraz „Oblicza Frasobliwego” (2021). Uroczystość rozpoczęła się od odczytania decyzji Burmistrza Miasta Zakopanego przez jego zastępcę Agnieszkę Nowak-Gąsienicę. Decyzją Burmistrza Zakopanego Leszka Doruli konkurs odbywający się co dwa lata, od roku 2025 w uznaniu zasług dla malarstwa na szkle, twórczości ludowej i dla Zakopanego zakopiańskiej Artystki Eweliny Pęksowej, której 100.rocznicę urodzin obchodzimy w październiku , będzie on nosił imię Eweliny Pęksowej. W bieżącej edycji konkursu wzięło udział 41 artystów malujących na szkle i 15 rzeźbiących w drewnie, którzy przysłali 81 prac, co sprawia, że pokonkursowa wystawa jest niezwykłym wydarzeniem pokazującym szerokie spektrum amatorskiej twórczości artystycznej, głównie Podhala, ale również innych regionów naszego kraju, z uwagi na ogólnopolski charakter konkursu. Po sukcesie dwóch poprzednich edycji konkursu należy odnotować coraz większą ilość artystów biorących udział w konkursie, w tym – co organizatorów cieszy najbardziej – ludzi młodych, nie wystawiających dotychczas swoich prac szerszej publiczności. Zwraca też uwagę spora ilość prac podopiecznych Warsztatów Terapii Zajęciowej PSONI koło w Zakopanem, których prace wnoszą dużo świeżości, jak zauważają członkowie jury. Spośród szeroko potraktowanego tematu konkursowego wyróżnia się szczególnie grupa prac poświęconych Świętej Rodzinie z Nazaretu. Niezależnie od tego czy przedstawiana jest w konwencji bożonarodzeniowej, czy nawiązuje do ikonografii Św. Rodziny patronującej ziemskim rodzinom, zachwyca kolorem, bogactwem ornamentyki, detalicznością zdobień i regionalnym klimatem. Obok klasycznych przedstawień Św. Rodziny na wystawie zobaczymy również poszerzoną, apokryficzną rodzinę Jezusa oraz nawiązania do Starego Testamentu. Pierwsze dwie edycje konkursu miały zdecydowanie religijny charakter. Tegoroczna edycja daje miejsce na tematykę świecką i przedstawienie rodziny w rozmaitych ujęciach. Na wystawie widzimy więc m.in. rodzinę góralską w trakcie modlitwy, śląską przy stole czy lubelską podczas żniw. Obejrzeć można też rodziny dysfunkcyjne w których elektronika i alkohol deformują poprawne relacje oraz rodziny podczas kultywowania obrzędów takich jak wesele czy peregrynacja. Można też się przyjrzeć pracom łączącym tematykę świecką z religijną, gdzie sacrum przenika profanum a Św. Rodzina czuwa nad ziemską bądź też rodzice otaczają swoje dzieci anielską opieką. Jury konkursowe w składzie: 1. Przewodnicząca: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem) 2. Alicja Mironiuk - Nikolska (Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie) 3. Barbara Rosiek (Muzeum Miejskie w Żywcu) 4. Agnieszka Nowak-Gąsienica (Zastępca Burmistrza Miasta Zakopane) 5. Ks. Infułat Stanisław Olszówka 6. Sekretarz: Małgorzata Wonuczka - Wnuk (Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór w Zakopanem) posiedzeniu w dniu 5 września 2023 roku po oglądnięciu wszystkich prac i wnikliwej dyskusji przyznało następujące nagrody: W kategorii rzeźby i płaskorzeźby: I nagrody nie przyznano II nagroda Bogumiła Leśniak Tryptyk „Rodzina” III nagroda Czesław Kubik „Rodzina Śląska” Kazimierz Kozak „Niedzielny obiad” Ponadto Jury przyznało trzy wyróżnienia: Marcela Janecka „W skrzydłach rodzicielskiej miłości” Bronisław Mieszczak „Rodzina” Janusz Drapała „O Jezuśku, o Maryjko, nawet ptaszki wiedzą, że rodzina jest najważniejsza” Jury wysoko oceniło prace Marka Głowackiego „Prusa” jednakże praca nie spełniała wymogów regulaminowych. Przedstawiona praca, mimo, że została wykonana w drewnie, stanowi matrycę drzeworytniczą, która to technika nie mieści się w formule konkursu. W kategorii malarstwa na szkle: I nagroda Marta Walczak Stasiowska „Święta Rodzina” II nagroda ex aequo Anna Liscar „Sceny z życia Rodziny z Nazaretu” Zdzisław Słonina „Wigilia” i „Rodzina 2023” III nagroda Janina Maślanka „Rodzina” Maria Dudek „Rodzinna majówka” i Św. Rodzina Marcelina Kubiak „Pacierz” Ponadto Jury przyznało sześć wyróżnień Joanna Józaga-Lewińska „Bajanie przy ognisku” Helena Kufta „Św. Anna Samotrzecia” Maria Gąsienica-Gładczan „św. Rodzina” Joanna Klimecka „Wesele” Zofia Fortecka „Rodzina z Polany pod Jaworkami” Maciej Hoły „Spacer wśród kwiatów” Nagrodę pozaregulaminową ufundowaną przez ks. Infułata Stanisława Olszówkę otrzymali podopieczni Terapii Zajęciowej ze Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną koło w Zakopanem. Komisja konkursowa wysoko oceniła poziom artystyczny przygotowanych na konkurs prac i stwierdziła, że artyści licznie odpowiedzieli na ogłoszony konkurs. Pojawiło się wielu nowych twórców oraz zwiększył się zasięg terytorialny przedstawicieli witrochromii i rzeźby w drewnie. Jury stwierdziło, że tradycyjnej ikonografii towarzyszy indywidualne podejście do zaproponowanego tematu i zawnioskowało o podtrzymanie cykliczności organizowanego konkursu oraz zaproponowało zamieszczenie wszystkich prac w katalogu przygotowywanym do wystawy oraz zaprezentowanie wszystkich prac podczas wystawy, jako formy wyróżnienia i udokumentowania dorobku Konkursu. Nagrody wręczyli: Agnieszka Nowak-Gąsienica Wiceburmistrz Zakopanego, Joanna Cicha-Kuczyńska, radca ds. UNESCO w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Beata Majcher – dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury oraz ks. Infułat Stanisław Olszówka, członek Jury. Protokół jury oraz słowo Przewodniczącej Jury Anny Kozak odczytała sekretarz Małgorzata Wonuczka-Wnuk. W uroczystości uczestniczyli m.in. Prezes ZG Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Polsce Waldemar Majcher, prof. Anna Tyrpa oraz prof. Katarzyna Smyk Przewodnicząca Rady ds. Dziedzictwa Niematerialnego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego, naczelnik Wydziału Kultury w UM Zakopane Joanna Staszak. Uroczystości towarzyszyła muzyka Jana Michałczaka. Zdjęcia Paweł Murzyn (PP)   

Nazwisko Eweliny Pęksowej, znanej zakopiańskiej malarski na szkle, uznanej, wielokrotnie nagradzanej, stanowiącej swoisty symbol witrochromii w polskiej sztuce ludowej jest dość powszechnie znane. Zmarła w czerwcu 2015 roku artystka odcisnęła znaczące piętno na kulturalnej mapie Zakopanego. Październikowy Wieczór w Czerwonym Dworze poświęcony był właśnie tej wybitnej artystce, a odbył się w przededniu setnej rocznicy urodzin. O jej przodkach oraz twórczości opowiadała Anna Kozak, kierownik działu etnografii i starszy kustosz w Muzeum Tatrzańskim, a wspominali tę wspaniałą kobietę syn Stanisław oraz Małgorzata Wnuk. Córka Stanisława Zubka, twórcy mebli i nart, popularnych „zubków” oraz Józefy od dziecka wychowywała się w atmosferze poszanowania dla tradycji i pracy. To ojciec uczył ją obróbki drewna, zdobnictwa, kompozycji. Od dziecka kochała Tatry, narty, wszystko, co piękne. Jako młoda dziewczyna pomagała ojcu w prowadzeniu gospodarstwa, robieniu galanterii drewnianej, odkrywając drewno i różne sposoby wykorzystywania tego materiału, m.in. wypalała i inkrustowała talerze. Te umiejętności posłużyły, kiedy postanowiła spróbować swych sił robiąc własne ikony. Bezpośrednio na drewnianych deskach, bez podkładu, monochromatyczne, niektóre inkrustowane lub intarsjowane mają niezwykły charakter, ponieważ Pani Ewelina wykorzystywała naturalne słoje widoczne w drewnie. Próbowała swych sił w rzeźbie robiąc Madonny, szopki, kapliczki. Trudny czas II wojny światowej zmusił Ewelinę Zubkównę, podobnie jak całą rodzinę, do pracy rolniczej oraz do zawarcia małżeństwa z Władysławem Pęksą pod innym nazwiskiem. Oficjalnie poślubiła w Krakowie w 1944 roku Zbigniewa Wojdynę. Pod takim bowiem nazwiskiem ukrywał się od 1940 roku zakopiański działacz ruchu oporu, jeden z organizatorów przerzutów polskich oficerów na Węgry. Od tego czasu pozostawali nierozłączni. Wielkiej miłości towarzyszyły wspólne zainteresowania – m.in. sportem (Ewelina była sędzią narciarskim, od 1963 z uprawnieniami międzynarodowymi). Obydwoje byli wielkimi patriotami, obydwojgu przez całe życie na sercu leżało dobro Zakopanego i Polski. Znali doskonale historię Polski, pani Ewelina do końca życia ubolewała nad utraconym polskimi zamkami i ziemiami na Spiszu, a jej fascynacja historią znalazła swój wydźwięk także w jej obrazach na szkle, takich jak „Bitwa pod Grunwaldem”, „Bitwa pod Chocimiem”, „Powstanie Chochołowskie 1846”, „Żołnierze bez munduru (obraz poświęcony pamięci ofiar II wojny światowej), „Partyznaci”, „Lacrimosa” (obraz dedykowany ofiarom protestów robotniczych na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku). O jej wielkiej miłości do tradycji, Zakopanego, Podhala, regionu, góralszczyzny świadczą jakże wymowne obrazy na szkle: „Moja Jabłoń”(drzewo genealogiczne rodziny), „Deptanie kapusty”, „Przy wspólnym stole”,„Trzy Korony w Pieninach”, „Po kolędzie”, „Koński targ w Starym Sączu”, „Muzyka przed Matką Boską Ludźmierską”, Procesja” (odpust w Ludźmierzu) czy „Stary Kościółek” , „Stary Kościółek w Rabce” czy „Pęksów Brzyzek”. W jej ukochanym kościółku na Pęksowym Brzyzku wisi Droga Krzyżowa namalowana w 1973 roku. Po jej śmierci do Starego Kościółka trafiły – zgodnie z Jej wolą dwa obrazy: „Stworzenie Świata” i „Sąd Ostateczny”. Ewelina Pęksowa na szkle zaczęła malować w 1968 roku. Była członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Swoje prace pokazała na 55 wystawach indywidualnych w Polsce oraz w Bułgarii, Czechosłowacji, Berlinie Zachodnim (2),Republice Federalnej Niemiec (8), Szwajcarii (2),Szwecji (6), Wielkiej Brytanii (5), ZSRR oraz na ok. 300 wystawach zbiorowych. Będąc poza granicami kraju zawsze podkreślała swoją dumę z bycia Polką. I choć zaproszeń otrzymywała znacznie więcej to z czasem brakowało już sił fizycznych, żeby podjąć się przygotowania kolejnych wystaw. Oprócz malarstwa na szkle i sportu miała jeszcze jedną wielką pasję – kwiaty. Jej bajkowy, barwny ogród stanowił oazę w samym centrum Zakopanego i nierozerwalnie towarzyszył samej twórczości artystycznej. Nasiona i sadzonki przywoziła z rożnych miejsc. Uprawiała m.in. lilie, klematisy i hortensje. Jedna z odmian lilii nazwana została na jej cześć „Ewelina Pęksowa”. Do końca życia prowadziła izbę twórczą, do końca marzyła o powstaniu galerii malarstwa na szkle i muzeum sportu w Zakopanem, które to marzenia są właśnie realizowane. Jej gościnny dom był zawsze otwarty dla wszystkich, których interesowała sztuka i Podhale. Prowadziła Księgi Pamiątkowe, do której wpisywali się liczni goście. Nie brak w nich wpisów głów państw, artystów, polityków, hierarchów kościelnych. Pod koniec życia księgi te przekazała do Biblioteki Jagiellońskiej. W wieczorze uczestniczyli m.in. synowa, malarka na szkle Jolanta Pęksa oraz wnuk dr Łukasz Pęksa. Wspomnieniom towarzyszyła prezentacja fotografii Barbary Dąbrowskiej, Pawła Murzyna, oraz innych autorów z archiwum rodzinnego St. Pęksy, przygotowana przez Paulinę Peciak. (PP) 

Burmistrz Miasta Zakopane Leszek Dorula, Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór zapraszają na wernisaż wystawy pokonkursowej "Rodzina". Podczas wydarzenia zostaną ogłoszone wyniki i wręczone nagrody.   7 października 2023 r. o godz. 15.00  Czerwony Dwór, ul. Kasprusie 27, Zakopane   „Rodzina” to tytuł 3. edycji konkursu organizowanego przez Zakopiańskie Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór. Wzięło w nim udział 41 artystów malujących na szkle i 15 rzeźbiących w drewnie, którzy przysłali w sumie ponad 80 prac, co sprawia, że pokonkursowa wystawa jest niezwykłym wydarzeniem pokazującym szerokie spektrum amatorskiej twórczości artystycznej, głównie Podhala, ale również innych rejonów naszego kraju, z uwagi na ogólnopolski charakter konkursu. Po sukcesie dwóch poprzednich edycji konkursu należy odnotować coraz większą ilość artystów biorących udział w konkursie, w tym – co organizatorów cieszy najbardziej – ludzi młodych, nie wystawiających dotychczas swoich prac szerszej publiczności. Zwraca też uwagę spora ilość prac podopiecznych Warsztatów Terapii Zajęciowej PSONI koło w Zakopanem, traktowanych na równi z innymi uczestnikami wydarzenia. Konkurs, wystawę oraz towarzyszący jej katalog dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2023". Konkurs oraz wystawę objął Patronatem Honorowym JE Ksiądz Arcybiskup Marek Jędraszewski Metropolita Krakowski. (PP) 

Wrześniowy Wieczór w Czerwonym Dworze zatytułowany „Złoża geotermalne na Podhalu” poprowadziła prof. dr hab. Beata Kępińska, absolwentka AGH – Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego, stypendystka Podyplomowych Studiów Programu Szkolenia Geotermalnego ONZ na Islandii i wykładowca tego Programu. Od 1988 r. pracownik naukowy Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN w ośrodku na Podhalu, wykładowca na AGH w Krakowie, promotorka prac doktorskich. Członek Zarządu Międzynarodowej Asocjacji Geotermalnej (IGA) w kadencji 2013-2016 (poprzednio w 2004-2010), prezes Polskiego Stowarzyszenia Geotermicznego, członek Komitetu Naukowego European Geothermal Congress 2016. W 2005-2015 członek Komitetów Sterujących Światowych Kongresów Geotermalnych: w Indonezji (2010) i Australii/Nowej Zelandii (2015). Była członkiem Zarządu Europejskiej Gałęzi IGA, wiceprzewodniczącą European Geothermal Congress 2007 i 2013, współprzewodniczącą International Geothermal Days: Polska 2004, Romania 2012, a także konferencji krajowych, w tym Ogólnopolskiego Kongresu Geotermalnego (2007, 2009, 2011, 2013). Podczas Wieczoru zaprezentowała budowę geologiczną obszaru Tatr i Pienin oraz historię badań począwszy od XIX wieku. Przybliżyła sylwetki pierwszych badaczy, m.in. dra Ludwika Zejsznera i prof. Stanisława Sokołowskiego. Podkreśliła rolę Jaszczurówki i ówczesnej roli, jaką w życiu społecznym oraz sportowym pełniły istniejące tam cieplice. Pierwszy bowiem basen został tam wybudowany w latach 1861-1862 przez hrabiego Adama Uznańskiego, a korzystali z niego m.in. Henryk Sienkiewicz i Ferdynand Hoesick. Na dawnych fotografiach zachował się nie tylko sam obiekt ale także rozgrywane na nim zawody pływackie czy kajakowe. Kąpiele w wodzie cieplicowej były zaczątkiem balneoterapii. Dziś na Podhalu znajduje się 7 „term” i ośrodków geotermalnych, cieszących się wielką popularnością, a w Szaflarach prowadzony jest najgłębszy odwiert badawczy. Prof. Beata Kępińska podkreśliła rolę złóż geotermalnych dla rozwoju turystycznego, komunikacyjnego i sportowego Zakopanego. Dodać trzeba, że znaczna część budynków w Zakopanem ogrzewana jest wodą ze źródeł geotermalnych, w tym budynek, w którym znajduje się Centrum Kultury Rodzimej- to jest Czerwony Dwór.  Zdj. P. Murzyn  (PP)